Halk edebiyatımızda "Emrah" mahlasını kullanan bir kaç âşık vardır. Bunlardan en çok adı bilinen, şiirleri halk arasında yaygın olan iki ozanımızise Erzurumlu Emrah ve Ercişli Emrah'tır.
16. yüzyılın sonlarında doğduğu ve 17. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı sanılan Ercişli Emrah, Erciş Kalesine bağlı bir Karakoyunlu köyü olan Ergans'ta doğmuştur. Babası Erciş kalesinin başı Miroğlu'nun sazcısı olan, Aşık Ahmet'tir.
Emrah Genç yaşta Miroğlu'nun kızı Selvihan'a âşık olmuş, onun peşinden İran ve Azerbaycan'ın batı kesimlerini gezmiştir. Emrah ile Selvihan hikâyesi Doğu Anadolu'da yüzyıllar boyu sözlü gelenek içinde ozanlar tarafından dilden dile, telden tele aktarılarak bugünlere ulaşmıştır.
Doğu Anadolu'nun Halk ozanları aynı zamanda usta hikâye anlatıcılarıdır. Özellikle kış geceleri bazen köy odasında, bazen bir ağanın konağında, bazen de kahvehanelerde sazlarıyla Köroğlu, Arzu ile Kamber, Kerem ile Aslı, Emrah ile Selvihan vb. hikayeleri aralara türküleri de katarak anlatırlar. Bazen bir hikaye birkaç gün sürer.
Ancak âşıkların hayatından aldıkları olayları aynen anlatmazlar. Hikaye zamana ve ortama uysun; kıssadan hisse çıkarılabilsin diye, hikâyede ve aralara serpiştirdikleri şiirlerde ve türkülerde küçük değişiklikler yaparlar. Bu nedenle Emrah ile Selvihan öyküsü Doğu ve Güney Anadolu'da birbirinden farklı beş ağızda söylenmektedir. Yine öyküde geçen yöre ve insan adları anlatan kişiye ve anlatıldığı yere göre değişiklikler göstermektedir. Örneğin Emrah'ın sevgilisi Erciş'te Selbihan, Erzurum'da Selvihan olmuştur. Aşk, her iki yörede de bir nevruz sabahı başlar.
Emrah, Çelebibağı yöresinde Şeker bulağının üstünde, uyurken pir elinden bade içerek Selvihan'a aşık olur. Emrah ile Selvihan hikayesinin Erzurum ağzı yedi, Erciş ağzı Emrah ile Selvihan hikayesi ise başlıca on parçadan oluşur. Bu öykü aynı zamanda Azerbaycan, Türkmenistan ve Ermenistan'da da değişik isimlerle bilinmektedir.
Uzun bir süre Ercişli Emrah'ın şiirleri Erzurumlu Emrah'ın şiirleriyle karıştırılmıştır. Bir çok edebiyat kitabında, Ercişli Emrah'ın deyişlerinin, Erzurumlu Emrah adına kayıt edildiği görülmektedir. Ercişli Emrah'la ilgili en kapsamlı çalışmayı yine Ercişli olan araştırmacı - yazar Ali Saraçoğlu yapmış. Daha önce Emrah'la ilgili yayınlardaki bir çok yanlışı ortaya çıkarmıştır. Şiirlerinden örnekler:
- 1 -
Gökyüzünde bölük bölük durnalar
Göçüz bölük bölük bölündü durnam
Başıma dar oldu geniş dünyalar
Gençliğim elimden alındı durnam
Ovadan çekilir dağlar aşarsız
Her seher her sabah yolda şaşarsız
Yoluz uzun İsfahan'a düşersiz
Diyin itgin kullar bulundu durnam
Bir gözelin ataşına dağlandım
Kul edildim kapısına bağlandım
Bögün dedim yarın dedim eğlendim
Kalem mi tersine çalındı durnam
Her nerde olursan çağır Allah'ı
Seni darda koymaz vallah billahi
Selbihan'a haber verin Emrah'ı
Bağrım delik delik delindi durnam
- 2 -
Kömür gözlüm ataşına düşeli
Didem kan yaş döker dilim dâd eyler
Yad ölkede kaldım sefil sergerdan
Bana senen özge kim imdad eyler
Ta ezelden oldum gamlar düşkünü
Men feleğe minnet etmem müşkülü
Canan ne beklersin elin köşkünü
Felek ya dağıdır ya berbad eyler
Gine rengin aldı dağın lalesi
Yıkılmış yapılmaz gönül kalası
Emrah'ın çektiği aşkın belası
Ne alır canımı ne azad eyler
İtgin: Yitik. Kayıp.
Dide: göz.
Yad ölke: Gurbet el.